Este blog y el programa de radio que en él voy presentando están creados para la difusión de música. En cada entrada encontrareis un reproductor para escuchar online y enlaces para descargar el programa y los discos que en el blog menciono, si algún link no funcionase, por favor, hacedmelo saber para repararlo. Si algún artista considera que se hace uso indebido de su propio material en esta web, por favor, contacten conmigo en la dirección de correo del blog: lapalabramasnuestra@gmail.com

miércoles, 21 de agosto de 2013

FEDERICO GARCIA LORCA - SEIS POEMAS GALEGOS

O programa de hoxe vai dedicado aos Seis Poemas Galegos de Federico García Lorca e á musicalización destes poemas.

Federico García Lorca, admirador de Rosalía de Castro, Eduardo Pondal e Manuel Curros Enríquez, fai os seis poemas galegos entre 1932 e 1935. Os poemas xurden das viaxes realizadas por Lorca a Galicia dende 1931, onde tiña un bó amigo, Ernesto Guerra da Cal, que probablemente fora unha das influenzas para que Federico escribise os poemas galegos.

Lorca escribe o primeiro dos poemas en 1932, co título de Madrigal a la Ciudad de Santiago, e sae publicado na revista El Pueblo Gallego o 8 de Decembro de 1932, é nese mesmo mes reprodúcese a publicación noutras revistas e periódicos como El Sol, Yunque, Correo de Galicia, Noticiario Español ou Resol.

Publicacións en El Pueblo Gallego i El Sol (Decembro 1932)

Despois da volta de Eduardo Blanco-Amor e de Federico García Lorca (cada un pola súa banda) das súas viaxes pola américa, Eduardo (coñecido de Ernesto Guerra da Cal) preséntase a Federico movido polo interese da súa realización de poemas en galego.

No ano 1935 o anuncio dunha publicación de poemas galegos feitos polo poeta Federico García Lorca tamén tiña certa repercusión política na época xa que, ao atoparnos no bienio negro, o feito de que un poeta tan recoñecido como Lorca fixera eses poemas era un impulso á defensa do galego como lingua, frente aos detractores de dereita que consideraban o galego coma un dialecto propio dunha clase inculta e pobre.

Pese ao intento de Blanco-Amor de que os poemas saíran o 25 de Xullo, día da patria galega, a publicación dos Seis Poemas Galegos de Federico García Lorca non sería ata o 27 de Decembro de 1935, publicados coma o volume 73 da editorial Nós, a cargo de Ánxel Fole e cun prólogo do propio Eduardo Blanco-Amor.



Os seis poemas galegos de Lorca foron os seguintes:

1.- Madrigal á Cibdá de Santiago

Chove en Santiago
meu doce amor.
Camelia branca do ar
brila entebrecida ô sol.

Chove en Santiago
na noite escrura.
Herbas de prata e de sono
cobren a valeira lúa.

Olla a choiva pola rúa,
laio de pedra e cristal.
Olla o vento esvaído
soma e cinza do teu mar.

Soma e cinza do teu mar
Santiago, lonxe do sol.
Agoa da mañán anterga
trema no meu corazón.





2.- Romaxe de Nosa Señora da Barca

¡Ay ruada, ruada, ruada
da Virxen pequena
e a súa barca!

A Virxen era pequena
e a súa coroa de prata.
Marelos os catro bois
que no seu carro a levaban.

Pombas de vidro traguían
a choiva pol-a montana.
Mortos e mortos de néboa
pol-as congostroas chegaban.

¡Virxen, deixa a túa cariña
nos doces ollos das vacas
e leva sobr'o teu manto
as foles da amortallada!

Pol-a testa de Galicia
xa ven salaiando a i-alba.
A Virxen mira pra o mar
dend'a porta da súa casa.

¡Ay ruada, ruada, ruada
da Virxen pequena
e a súa barca!


3.- Cantiga do Neno da Tenda

Bos aires ten unha gaita
sobre do Río da Prata
que a toca o vento do norde
coa súa gris boca mollada.
¡Triste Ramón de Sismundi!
Aló, na rúa Esmeralda,
basoira que te basoira
polvo d'estantes e caixas.
Ao longo das rúas infindas
os galegos paseiaban
soñando un val imposíbel
na verde riba da pampa.
¡Triste Ramón de Sismundi!
Sinteu a muiñeira d'ágoa
mentres sete bois de lúa
pacían na súa lembranza.
Foise pra veira do río,
veira do Río da Prata
Sauces e cabalos núos
creban o vidro das ágoas.
Non atopou o xemido
malencónico da gaita,
non viu o inmenso gaiteiro
coa boca frolida d'alas:
triste Ramón de Sismundi,
veira do Río da Prata,
viu na tarde amortecida
bermello muro de lama.


4.- Noiturnio do Adoescente Morto

Imos silandeiros orela do vado
pra ver ô adolescente afogado.

Imos silandeiros veiriña do ar,
antes que ise río o leve pro mar.

Súa i-alma choraba, ferida e pequena
embaixo os arumes de pinos e d'herbas.

Agoa despenada baixaba da lúa
cobrindo de lirios a montana núa.

O vento deixaba camelias de soma
na lumieira murcha da súa triste boca.

¡Vinde mozos loiros do monte e do prado
pra ver o adoescente afogado!

¡Vinde xente escura do cume e do val
antes que ise río o leve pro mar!

O leve pro mar de curtiñas brancas
onde van e vên vellos bois de ágoa.

¡Ay, cómo cantaban os albres do Sil
sobre a verde lúa, coma un tamboril!

¡Mozos, imos, vinde, aixiña, chegar
porque xa ise río m'o leva pra o mar!


5.- Canzón de Cuna pra Rosalía Castro, Morta

¡Érguete, miña amiga,
que xa cantan os galos do día!
¡Érguete, miña amada,
porque o vento muxe,

coma unha vaca!
Os arados van e vén
dende Santiago a Belén.
Dende Belén a Santiago
un anxo ven en un barco.
Un barco de prata fina
que trai a door de Galicia.
Galicia deitada e queda
transida de tristes herbas.
Herbas que cobren teu leito
e a negra fonte dos teus cabelos.
Cabelos que van ao mar
onde as nubens teñen seu nidio pombal.

¡Érguete, miña amiga,
que xa cantan os galos do día!
¡Érguete, miña amada,
porque o vento muxe, coma unha vaca!



6.- Danza da Lúa en Santiago

¡Fita aquel branco galán,
olla seu transido corpo!

É a lúa que baila
na Quintana dos mortos.

Fita seu corpo transido
negro de somas e lobos.

Nai: a lúa está bailando
na Quintana dos mortos.

¿Quén fire potro de pedra
na mesma porta do sono?

¡É a lúa! ¡É a lúa
na Quintana dos mortos!

¿Quen fita meus grises vidros
cheos de nubens seus ollos?

¡É a lúa! ¡É a lúa
na Quintana dos mortos!

Déixame morrer no leito
soñando con froles d'ouro.

Nai: a lúa está bailando
na Quintana dos mortos.

¡Ai filla, co ar do céo
vólvome branca de pronto!

Non é o ar, é a triste lúa
Na Quintana dos Mortos.

¿Quen brúa co-este xemido?
d’imenso boi melancónico?

Nai: É a lúa, é a lúa
na Quintana dos mortos.

¡Si, a lúa, a lúa !
coronada de toxos,

que baila, e baila, e baila
na Quintana dos mortos!



Sobre os poemas, quixera destacar o estudio feito por Luis Pérez Rodríguez no libro O Pórtico Poético dos Seis Poemas Galegos de Federico García Lorca, que podedes ler ou descargar dende a seguinte ligazón facilitada pola web do Consello da Cultura Galega.


Ao longo dos anos varios artistas fixeron musicalizacións dos poemas galegos de Lorca:

Xoan Rubia

É o primeiro en poñer música e cantar algún dos poemas galegos de Lorca.

En 1969 saca o seu terceiro EP con dous dos poemas: Noiturnio do Adoescente Morto e Cantiga do Neno da Tenda.

En 1973 publica o primeiro LP, Cantigas da Miña Terra, no que fai o Madrigal á Cibdá de Santiago

En 1977 publica o segundo LP, Lembranzas, pro que volve gravar os dous poemas que publicara no EP, máis a Canzón de Cuna para Rosalía de Castro Morta.




Claudina y Alberto Gambino:
En 1986 o dúo Claudina y Alberto Gambino publican Danza na Lúa cos seis poemas galegos de Lorca.

Rafa Lorenzo:
O cantautor asturián publica os seis poemas no seu disco Primos Hermanos de 2006



Amancio Prada:

Amancio Prada publica no ano 1984 o seu disco De la Mano del Aire no que musicaliza o poema de Danza da Lúa en Santiago, e volve publicalo no 2004 no disco Sonetos y Canciones de Federico García Lorca.

Na actualidade, Amancio está a facer a interpretación de todos (os seis) os poemas galegos de Lorca, xunto con cancións de poemas de Rosalía de Castro, nun dos seus programas titulado A Rosalía de Federico.

A calquera que teña a oportunidade de asistir a un dos seus recitais, recoméndolle que o faga, paga a pena.

Outros artistas que ao longo dos anos publican algún dos seis poemas galegos de Lorca son o dúo Los Juglares (Sergio Aschero e Ángeles Ruibal), Cristina Fernández, César Morán, Luar na Lubre, María Manoela, Carlos Núñez xunto a Jackson Brown, Astarot, Laura Alonso Padín, Sara Vidal e Ismael Serrano (estes dous últimos xunto o grupo Luar na Lubre).


No programa de hoxe escoitaremos as seguintes gravacións dos poemas, sinalando o artista e o disco ao que pertence cada canción.

1.- Madrigal á Cibdá de Santiago

Xoan Rubia [Cantares da Miña Terra (1973)]
Luar na Lubre [Cabo do Mundo (1999)]

2.- Romaxe de Nosa Señora da Barca

Los Juglares [Lorca (1973)]
María Manoela [Para Miguel (1999)]

3.- Cantiga do Neno da Tenda

Xoan Rubia [EP (1969)]
Cristina Fernández [Raigames (1998)]

4.- Noiturnio do Adoescente Morto

Xoan Rubia [EP (1969)]
César Morán [Rio de Son e Vento (1999)]

5.- Canzón de Cuna pra Rosalía de Castro, Morta

Xoan Rubia [Lembranzas (1977)]
Rafa Lorenzo [Primos Hermanos (2006)]

6.- Danza da lúa en Santiago

Amancio Prada [De la Mano del Aire (1984)]
Claudina y Alberto Gambino [Danza na Lúa (1986)]



Preme no reproductor para escoitar o programa
 

 
Preme nalgún das seguintes ligazóns para descargar o programa en mp3
      
   








miércoles, 14 de agosto de 2013

CANCIONES DE LA RESISTENCIA ESPAÑOLA: XIII.- MANIFIESTO CANCIÓN DEL SUR (1968-1976)

En 1968 surge en granada un movimiento cultural y musical llamado Manifiesto Canción del Sur.
 
El mayor impulsor del movimiento fue el poeta Juan de Loxa, que desde 1967 dirigía un programa en Radio Popular de Granada llamado Poesía 70, y que posteriormente tendría audiencia en todo andalucía. Desde el programa de radio Poesía 70 se retransmitían los recitales que los componentes del Manifiesto Canción del Sur realizaban por toda andalucía, convirtiéndose en el apoyo necesario para la divulgación del Manifiesto desde sus comienzos hasta su desaparición a principios de 1976.
 
Desde Poesía 70 también se retransmitía música latinoamericana, como la de Victor Jara, Atahualpa Yupanqui o Violeta Parra, y española, como la de Raimon o Paco Ibáñez. Se divulgaban también las creaciones de jóvenes poetas andaluces que surgían en esos momentos, entre los que se encontraban Justo Navarro, Fanny Rubio, Antonio Carvajal, Pablo del Águila, José Heredia Maya, José Carlos Rosales, Joaquín Sabina, Luis Eduardo Aute, Carlos Cano y el propio Juan de Loxa.


En 1968 Juan de Loxa convence a Carlos Cano para que cante sus propios temas con sonidos andaluces, y le anima a realizar su primer recital en la Casa de las Américas de Granada. Posteriormente y en ese mismo lugar, el jienense Antonio Mata realizaría un recital, tras el cual Juan de Loxa le presentaría a Carlos Cano y entre los tres redactarían el Manifiesto Canción del Sur, solicitando la incorporación al proyecto a todo el que se sintiera identificado y tuviera algo que aportar.

Se incorporan al colectivo el dúo Clavos (Justo Navarro y Carlos Rosales), Juan Titos, el grupo Principio y Fin, y Pascual Pérez de Chaparro. Entre 1969 y 1970 el programa de Loxa da a conocer el Manifiesto y sus representantes, y gracias a su divulgación se incorporan al Manifiesto Esteban Valdivieso y Nande Ferrer (Antonio Fernández Ferrer) en Mayo de 1971. Esteban y Nande ya habían trabajado juntos en el grupo Los Querubines, Nande abandona el Movimiento en 1972 para irse a irlanda.



En 1972 también se incorporan al Manifiesto los cantantes José María Agüí, Francisco del Pino, Ignacio Tinaud, Raúl Alcover y Miguel Ángel González, de los que destacarían los dos últimos. El 14 de diciembre de 1972, Carlos Cano y Enrique Morente participan en un homenaje a Federico García Lorca en parís, dando a conocer internacionalmente el Manifiesto Canción del Sur y defendiendo su papel como movimiento andaluz, social y cultural.

Ángel Luis Luque, Juan de Loxa y Enrique Moratalla

A principios de 1973 se incorporan al Manifiesto Ángel Luis Luque y Enrique Moratalla, este con tan sólo 17 años. Entre 1974 y 1975 el Manifiesto obtuvo una proyección importante en toda andalucía, especialmente con los conciertos de su colectivo más activo en esa época: Antonio Mata, Carlos Cano, Esteban Valdivieso, Miguel Ángel González, Ángel Luis Luque y Enrique Moratalla.

En 1975 surgen discrepancias dentro del colectivo, el principal motivo fue la repartición de ganancias que dentro del Manifiesto se hacían de manera colectiva y no individual, esto ocasionó el desacuerdo de Carlos Cano con sus compañeros Juan de Loxa y Antonio Mata, a lo que se sumó la profesionalización de Carlos Cano, que ya quería salir y mostrar su música fuera de Granada. Debido a estas disputas, Antonio Mata ofrece cada vez menos recitales hasta que a finales de 1975 Carlos Cano abandona el Manifiesto, en ese momento Antonio regresa activamente al colectivo.

Esteban Valdivieso y Aurora Moreno
Después de que Carlos Cano abandone Manifiesto Canción del Sur, se incorpora la cantante Aurora Moreno que estará en el colectivo un breve espacio de tiempo, hasta su disolución definitiva en la primavera de 1976.

La mayor parte de la información que aquí se ha presentado está extraída del libro que Fernando González Lucini publica en 2004 con el título Manifiesto Canción del Sur. De la Memoria Contra el Olvido.
  
Las canciones que están contenidas en el programa están extraídas de las grabaciones que se retransmitían en el programa Poesía 70 de Juan de Loxa y que el propio Loxa cedió al Centro de Documentación Musical de Andalucía el 15 de Octubre de 2012.





El contenido del programa de hoy es el siguiente:

Carlos Cano - La Miseria (C. Cano)
Carlos Cano - Canto No me Gusta Señalar (C. Cano)
Carlos Cano - El Buitre (C. Cano)
Carlos Cano - La Muchacha (C. Cano)
Antonio Mata - Canción del Arroyo Seco (C. Cano y A. Mata)
Antonio Mata - Yo soy del Sur (A. Mata)
Antonio Mata - Andalucía (A. Mata)
Antonio Mata - Gentes (A. Mata)
Antonio Mata - Algún Día (A. Mata)
Nande Ferrer - Eso lo Digo Yo (C. Cano y A. Mata)
Nande Ferrer - Metáfora de un Hombre de Mar (Carlos Álvarez)
Nande Ferrer - A Federico (R. Alcover)
Nande Ferrer - Gavillas de Trigo (J. E. Vílchez - N. Ferrer y E. Valdivieso)
Nande Ferrer y Esteban Valdivieso - Yo voy Soñando Caminos (A. Machado - E. Valdivieso)
Esteban Valdivieso - La Primavera Besaba (A. Machado - E. Valdivieso)
José María Agüí - El Cementerio de Momo [Epitafios] (F. M. de la Rosa - J. M. Agüí)
Raúl Alcover - Doña Alda (R. Alcover)
Miguel Ángel González - Elegía a Ramón Sijé (Miguel Hernández - M. A. González)
Ángel Luis Luque - A Vosotros (Fernando Pessoa - A. L. Luque)
Enrique Moratalla - Gacela del Amor Desesperado (F. G. Lorca - E. Moratalla)
Aurora Moreno - A la Blanca Luz y al Verde Viento (A. Mata)


Pincha en el reproductor para escuchar el programa  
 

Pincha en alguno de los siguientes enlaces para descargar el programa en mp3
     


Este último archivo incluye:
Recital de Carlos Cano
Recital de Antonio Mata
Recital de Nande Ferrer
Recital de Esteban Valdivieso, Nande Ferrer, Jose María Agüí, Raúl Alcover, Miguel Ángel González, Ángel Luis Luque, Enrique Moratalla y Aurora Moreno






viernes, 2 de agosto de 2013

CANCIONES DE LA RESISTENCIA ESPAÑOLA: XII.- EUSKAL KANTAGINTZA BERRIA (III) (1974-1975)

JosAnton Artze, Benito Lertxundi, Mikel Laboa, Jose Angel Irigarai,
Xabier Lete y Lourdes Iriondo junto a Atahualpa Yupanqui y Paco Ibañez

En 1974, ya disuelto el colectivo Ez Dok Amairu, la mayoría de los componentes de la nueva canción vasca Euskal Kantagintza Berria ya habían publicado algún LP y seguían su carrera arística de forma individual: Mikel Laboa, Xabier Lete, Antton Valverde, Julen Lekuona, Pantxoa eta Peio, Lourdes Iriondo, Imanol, Benito Lertxundi, Oskarbi... la mayoría de ellos seguiría su carrera artística durante toda la vida.


En 1975 el grupo Errobi hace su aparición en la música vasca con su primer disco, así como su líder, Anje Duhalde, que ese mismo año publica su primer single en solitario. Errobi y Anje Duhalde darían pie para la formación de un nuevo concepto de música vasca, mezclando el rock con esas letras que llevábamos años escuchando por boca de cantautores y que tanto decían del sentir del pueblo vasco.


Otros grupos y solistas aparecen dentro del movimiento Euskal Kantagintza Berria entre 1975 y 1976, tras la muerte de franco, como es el caso de Gorka Knörr, Aseari (Hibai Rekondo), Oskorri, Urko y Gontzal Mendibil.

La lista de canciones que escucharemos en el programa de hoy es la siguiente:

Mikel Laboa - Txoria Txori [Bat - Hiru (1974)]
Mikel Laboa - Baga-Biga-Higa [Bat - Hiru (1974)]
Xabier Lete - Ni Naiz [Xabier Lete (1974)]
A. Valverde, J. Lekuona eta X. Lete - Nagusiya ta Maizterra [Bertso Zaharrak (1974)]
A. Valverde, J. Lekuona eta X. Lete - Suantxaren Bertsoak [Bertso Zaharrak (1974)]
Antton Valverde - Hitzez-Hitz [Antton Valverde (1975)]
Pantxoa eta Peio - Batasuna [Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (1975)]
Pantxoa eta Peio - Aditzen Duka [Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (1975)]
Pantxoa eta Peio - Ikastoletako Ereserkia [Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (1975)]
Errobi - Gure Zortea [Errobi (1975)]
Errobi - Nora Goaz [Errobi (1975)]
Anje Duhalde - Goizero [Single (1975)]

Al final del programa escuchamos también una versión de La Internacional en euskera, grabada (según tengo entendido) en los años de la guerra civil, cuya traducción al euskera fue realizada por el poeta Gabriel Aresti.

Pincha en el reproductor para escuchar el programa


 
Pincha en alguno de los siguientes enlaces para descargar el programa en mp3
      
Descarga el programa en mp3 [320 Kbps] (165,82 Mb)
   
Descarga las canciones del programa